Bản sắc Việt

Bảo tồn và phát huy giá trị dân ca Thanh Hóa

(VH&ĐS) Dân ca là những tác phẩm thanh nhạc có lời, là một trong những hợp phần của âm nhạc dân gian, được quần chúng góp phần sáng tạo và biểu diễn phục vụ nhu cầu của họ trong cuộc sống cũng như sinh hoạt văn hoá cộng đồng. Những sáng tạo của họ chủ yếu bằng cảm xúc và kinh nghiệm, được lưu truyền từ đời này sang đời khác chủ yếu bằng phương pháp truyền miệng.

Dân ca có một số loại hình tiêu biểu như: Hát ru, đồng dao, hát giao duyên, hát tang lễ, hát mo, hát cầu mưa, hát sử thi, hò trong cuộc sống lao động và sông nước…

Thông qua ngôn ngữ, âm nhạc, giai điệu… dân ca thể hiện phong phú và linh hoạt những hình tượng thẩm mỹ, phản ánh mọi mặt của cuộc sống sinh hoạt, những suy tư và diễn biến tình cảm của con người.

Xứ Thanh là quê hương của dân ca Đông Anh, hò sông Mã, hát xường, hát khặp,.. dù ở miền đồng bằng sông Mã, sông Chu, miền non cao nơi đỉnh trời Mường Lát hay miền biển xanh bát ngát, đến bất cứ nơi đâu trên đất tỉnh Thanh cũng đều bắt gặt cả miền quê hò hát, tâm tình.

Thanh Hóa có nhiều vùng dân ca nổi tiếng, đó là vùng dân ca của đồng bào thiểu số miền núi, rẻo cao gắn với canh tác nương rẫy và ngôn ngữ tiếng dân tộc. Vùng dân ca này thuộc địa bàn 11 huyện miền núi gắn với đồng bào Thái (hát khặp), Mường (hát xường, đang, bọ mẹng…), Mông (hát gầu), Dao (hát phả dung), hát Tơm – dân ca Khơ Mú, dân ca Thổ. Trong số dân ca của 6 tộc người nêu trên thì dân ca của người Mường và Thái là tiêu biểu hơn cả.

Vùng dân ca của người Kinh – cư dân lúa nước đồng bằng gồm các huyện đồng bằng với các loại hình dân ca tiêu biểu: hát thờ, hát đối đáp, hò sông nước, hát ca trù, hát tuồng, chèo, trống quân…

Vùng dân ca đồng bằng Thanh Hoá còn có các tiểu vùng: dân ca Đông Anh, hò sông Mã, hát khúc Tĩnh Gia…

Vùng dân ca miền duyên hải bao gồm 6 huyện thị ven biển, cửa sông: Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hoá, thành phố Sầm Sơn, Quảng Xương, Tĩnh Gia với các loại hình dân ca tiêu biểu: hát đối đáp nam nữ, hò biển, hát kể nhật trình đường biển, hát trống Vả…

hò sông mã.jpg

Hò sông Mã.

Dân ca Thanh Hóa do các thế hệ người dân xứ Thanh sáng tạo, trao truyền và kết tinh thành giá trị. Cùng với các giá trị đặc sắc về môi trường và phương thức diễn xướng; giá trị đặc sắc về ngôn ngữ âm nhạc; giá trị đặc sắc của nghệ thuật ca từ… dân ca còn bao hàm các giá trị lịch sử, cố kết cộng đồng, giá trị đạo đức thẩm mỹ, giá trị văn hoá nghệ thuật và giá trị ứng xử với tự nhiên. Xin điểm qua một số giá trị đó.

Về giá trị lịch sử: Văn hóa phản ánh hiện thực của cuộc sống qua từng thời kỳ lịch sử. Dân ca là một bộ phận của văn hóa, vì vậy dân ca Thanh Hoá giúp cho giới nghiên cứu lịch sử, dân tộc học, văn hoá… có thêm nguồn tư liệu để từng bước giải mã, làm sáng rõ đời sống, sinh hoạt của những chủ nhân làm nên lịch sử dân tộc Việt Nam.

Thanh Hoá là miền đất mở, luôn giao lưu và tiếp biến văn hoá với các nước trong khu vực và thế giới. Mặc dù ảnh hưởng , giao lưu tiếp biến với văn hoá (dân ca là một bộ phận) với Trung Hoa và Ấn Độ, song dân ca xứ Thanh vẫn bảo lưu được những giá trị truyền thống, sắc thái bản địa, đồng thời tiếp nhận, lựa chọn được những cái mới tiến bộ để làm phong phú thêm những gì đã có, đáp ứng nhu cầu đời sống tinh thần của nhiều thế hệ người Việt xứ Thanh. Qua dân ca giúp cho quần chúng nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ hiểu về nguồn gốc dân tộc Việt và những con người xứ Thanh từ thuở bình minh mở nước và trải dài suốt nhiều nghìn năm dựng nước và bảo vệ đất nước. Qua dân ca cũng cho biết xứ Thanh là mảnh đất in dấu mạch nguồn văn hoá dân tộc, dân ca theo dòng chảy văn hoá từ vùng đất Tổ trung châu và lưu lại ở vùng non xanh, nước biếc tỉnh Thanh.

Dân ca chính là tấm gương phản chiếu lịch sử hình thành vùng đất, tộc người, phương thức sống và đấu tranh, vật lộn với tự nhiên và xã hội khắc nghiệt để trụ vững và tồn tại của những cư dân Thanh Hoá trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và bảo vệ đất nước.

Giá trị cố kết cộng đồng: Từ ngàn xưa tới nay trong đời sống của xã hội, những gì đem lại nội dung và ý nghĩa đích thực cho cuộc sống của mỗi người cũng như của cả cộng đồng thì những nội dung và ý nghĩa ấy đều mang giá trị và được cả xã hội trân trọng. Dân ca Thanh Hoá có ý nghĩa xã hội nhân văn sâu sắc và sự cố kết cộng đồng bền chặt.

Mối dây liên kết bền chặt đó được thể hiện trong công việc thường ngày việc đẩy thuyền cho thuyền rời bến, giã gạo, ru con, đối đáp nam nữ… trong quan hệ giữa chủ thuyền với ‘‘trai bạn thuyền’’, giữa chủ đò và các trai đò. Trong hành trình đò dọc trên dòng sông Mã, mỗi khi đò mắc cạn thì tiềng hò là hiệu lệnh để mọi người hợp sức đưa thuyền bè vượt qua đá ngầm, vực xoáy về bến an toàn. Mối dây liên kết ấy còn biểu hiện trong công việc kéo gỗ, dựng nhà, kéo èung đánh bắt cá… cần phải có sự hợp lực của mọi người, là sự cộng sức của các tay chèo trong các cuộc bơi chải, đua thuyền … Từ câu xướng, lời xô, một người xướng, nhiều người đáp… tất cả hợp thành và bùng lên ngọn lửa, nhân lên sức mạnh đoàn kết muôn người và cả cộng đồng để vượt qua gian khó, làm cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.

Sự cố kết cộng đồng biểu hiện rõ nét trong lời hát giữa các làng chạ với nhau. Sự cố kết cộng đồng biểu hiện trong các cuộc thi hát đối đáp nam nữ trong các kỳ hội lễ, mọi người được thăng hoa trong cuộc sống, quên đi những lo toan bởi miếng cơm, manh áo của cuộc sống đời thường. Những con người bé nhỏ có dịp được đối xử bình đẳng, giao cảm với nhau và với thánh thần, bao nguyện ước và những điều bấy lâu giữ kín giờ được giãi bày, cảm thông, chia sẻ, củng cố niềm tin, nhân lên sức mạnh của mỗi người và cả cộng đồng, giúp họ đoàn kết bên nhau cùng cộng cư, cộng mệnh và cộng cảm, chung sức, đồng lòng làm cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp.

TS. Hoàng Minh Tường

(còn nữa)

0/5 (0 Reviews)
vhds

Recent Posts

SeABank là ngân hàng gì? Sản phẩm, dịch vụ của SeABank có tốt không?

SeABank là một trong những ngân hàng được nhiều người tin dùng trong thời gian…

8 giờ ago

50+ câu thơ, bài thơ về áo dài Việt Nam ngắn gọn, hay, ý nghĩa

Áo dài - một trang phục truyền thống của người Việt Nam và tôn lên…

1 ngày ago

130+ stt về áo dài, cap về áo dài hay thả thính về áo dài Việt Nam

Một trend chụp hình được nhiều người yêu thích hiện nay chính là mặc áo…

1 ngày ago

TPBank là ngân hàng gì? Sản phẩm, dịch vụ của TPBank có tốt không?

TPBank là một ngân hàng có tuổi đời khá trẻ nhưng đã nhanh chóng nhận…

2 ngày ago

GPBank là ngân hàng gì? Ngân hàng GPBank có uy tín không?

GPBank là một trong những ngân hàng lâu đời tại Việt Nam, cung cấp nhiều…

2 ngày ago

UOB là ngân hàng gì? Cung cấp dịch vụ nào? Ngân hàng UOB có uy tín không?

Ngân hàng UOB Việt Nam trực thuộc tập đoàn UOB của Singapore, có nguồn vốn…

2 ngày ago

This website uses cookies.